आशिष गुरागाईं/काठमाडौँ, ३ माघ ।नेकपा (एकीकृत समाजवादी) पार्टी, जसले तीन वर्षअघि नेकपा एमालेको नेतृत्वबाट विद्रोह गरी स्थापना भएको थियो, आज आफ्नो मूलभूत उद्देश्यप्रतिमा नै प्रश्नचिह्न खडा गरेको छ। पार्टीले व्यक्तिवादी अहंकारवाद, निरंकुशता, गुटबन्दी, दक्षिणपन्थी अवसरवाद, र विसर्जनवादको विरुद्ध विद्रोह गरेको दाबी गरेको थियो। तर, हालै आफ्नै पत्रकार संगठनका अध्यक्ष विश्वमणि सुवेदीमाथि पार्टीले चालेको कदमले यो उद्देश्यलाई विडम्बनापूर्ण बनाएको छ।
सुवेदी, जो नेकपा एसका प्रचार विभागका पूर्व सदस्य र हाल समाजवादी प्रेस संगठनका अध्यक्ष हुन्,ले नेपालप्रेस डट कममा “एमालेका कबाडी र टपरे चिन्तनबाट कहाँ पुग्ला नेकपा एस” शीर्षकमा लेख लेखेका थिए। उक्त लेखमा उनले पार्टीका नेताहरूको वर्तमान राजनीतिक अवस्थाको आलोचना गर्दै कांग्रेस र माओवादी केन्द्रले नेकपा एसलाई केवल मोहराको रूपमा प्रयोग गरिरहेको बताएका थिए। पार्टीभित्रका केही नेताहरूलाई ‘कबाडी’ को संज्ञा दिँदै उनले पार्टीको वैचारिक विचलन र गन्तव्यप्रति प्रश्न उठाएका थिए।
स्वतन्त्रता र विद्रोहको विडम्बना
नेकपा एस गठनको मूल उद्देश्य अभिव्यक्ति स्वतन्त्रता, विचारको सम्मान, र आन्तरिक लोकतन्त्रको स्थापनामा आधारित रहेको थियो। २०७८ सालमा माधवकुमार नेपालले पार्टी विभाजनको औचित्य पुष्टि गर्न यी नै मूल्य र मान्यतालाई अगाडि सारेका थिए। सुवेदीले पनि यसबेला पार्टीमा देखिएको चाकरी प्रवृत्ति र अभिव्यक्ति स्वतन्त्रताको अभावलाई नै विद्रोहको आधार मानेका थिए। तर अहिले, आफ्नै पार्टीले उनको विचार अभिव्यक्त गरेकै कारण स्पष्टिकरण सोधेको घटनाले पार्टीको आन्तरिक लोकतन्त्रको अवस्थालाई स्पष्टसँग प्रकट गरेको छ।
सुवेदीले फेसबुकमा आफ्नो असन्तुष्टि पोख्दै लेखेका छन्, “त्यहाँ चाकर छन्, दास छन्। लेख्न र बोल्न बर्जित छ भनेर विद्रोह गर्यौं , तर आज आफ्नै पार्टीले लेखेबापत स्पष्टिकरण सोधेको छ।” यस बयानले पार्टीभित्र वैचारिक स्वीकृति र आलोचनात्मक दृष्टिकोणको घोर अभावलाई उजागर गरेको छ।
पार्टीको प्रतिक्रिया र त्यसको प्रभाव
पार्टीको केन्द्रीय कार्यालयको लेटरहेडमा सुवेदीलाई २४ घण्टे स्पष्टिकरण मागिएको पत्रले पार्टी नेतृत्वको आलोचनाप्रतिको असहिष्णुतालाई प्रस्ट पार्छ। पार्टीले यसलाई अनुशासन कायम गर्न गरेको प्रयास भन्न सकिए पनि, यो कदमले पार्टीभित्र वैचारिक बहसको स्थानलाई समाप्त पार्न खोजेको देखिन्छ।
सुवेदीले पार्टीको यो कदमप्रति प्रतिक्रिया जनाउँदै भनेका छन्, “पेशागत हक, अधिकारका कुरा पार्टी प्रणालीमा आधारित भएर गरौं भनेर, अनि सत्य र निष्ठाको पक्षमा माधव नेपाल उभिए भनेर चलाएको विद्रोहमा पनि आखिर चाकर र दासकै खोजी हुने रहेछ।” यो टिप्पणीले स्पष्ट रूपमा देखाउँछ कि पार्टीको नेतृत्वले आलोचनात्मक विचारलाई स्थान दिन चाहेको छैन।
वैचारिक विचलन र पार्टीको भविष्य
सुवेदीको लेखले पार्टीभित्रको गम्भीर वैचारिक विचलनलाई उजागर गरेको छ। उनले पार्टीलाई कांग्रेस र माओवादी केन्द्रको मोहराको रूपमा सीमित गरिएको दाबी गर्दै नेतृत्वको कमजोर राजनीतिक अवस्थाको आलोचना गरेका छन्। साथै, पार्टीभित्रका केही नेताहरूको कार्यशैलीलाई कबाडी र टपरे चिन्तनबाट प्रभावित भएको बताएका छन्।
यो आलोचनाले पार्टीका सदस्यहरूलाई सोच्न बाध्य बनाएको छ कि तीन वर्षअघि गरिएको विद्रोहले कस्तो परिणाम दिन सकेको छ। पार्टीभित्रका विभिन्न समूहहरूबीच बढ्दो असहमति र नेतृत्वप्रतिको असन्तुष्टिले पार्टीको भविष्य अन्धकारमय बनाइरहेको छ।
अभिव्यक्ति स्वतन्त्रताको महत्व
पार्टीभित्र अभिव्यक्ति स्वतन्त्रतामाथि आएको संकटले नेकपा एसको वैचारिक आधारलाई नै कमजोर बनाएको छ। जुन पार्टीले अभिव्यक्ति स्वतन्त्रताको नाममा जन्म लिएको थियो, त्यो अहिले आफ्नै सदस्यहरूको आवाज दबाउने प्रक्रियामा लागेको छ। सुवेदीले लेख्न र बोल्न पाउने अधिकारको रक्षाका लागि आफूले निरन्तर लेखिरहने प्रतिबद्धता जनाएका छन्।
पार्टी नेतृत्वले यो घटनाबाट शिक्षा लिनु आवश्यक छ। यदि आलोचनालाई अवसरका रूपमा नलिई दबाउने प्रयास गरिन्छ भने, यो प्रवृत्ति दीर्घकालमा पार्टीलाई थप कमजोर बनाउने निश्चित छ। वैचारिक बहस र स्वस्थ आलोचना कुनै पनि लोकतान्त्रिक पार्टीको प्राण हुन्। यस्तो परिस्थितिमा, नेकपा एसले आफ्नो संगठनात्मक संरचना र नीति निर्माण प्रक्रियामा सुधार गर्नुपर्छ।
विश्वमणि सुवेदीमाथिको कारबाहीले नेकपा एकीकृत समाजवादीको आन्तरिक लोकतन्त्रमा गम्भीर प्रश्न उठाएको छ। तीन वर्षअघि स्वतन्त्रता र लोकतन्त्रको पक्षमा गरेको विद्रोहको उद्देश्यलाई नै बिर्सिएको जस्तो देखिएको छ। पार्टीभित्र आलोचनात्मक विचारको स्थान सुनिश्चित गर्दै स्वस्थ वैचारिक बहसको प्रोत्साहन गर्न सकिए मात्र पार्टीले आफ्नो स्थायित्व र विश्वसनीयता कायम राख्न सक्छ। अन्यथा, पार्टी नेतृत्वको निरंकुशता र असहिष्णुताले पार्टीलाई अस्तित्व संकटमा पुर्―याउन सक्छ।